CHÙA VẼ HẢI PHÒNG CÓ TỪ BAO GIỜ?

CHÙA VẼ HẢI PHÒNG CÓ TỪ BAO GIỜ?

.

       Có một ngôi chùa ở ngõ bên trái cuối phố Đà Nẵng, phường Đông Hải I, quận Hải An, thành phố Hải Phòng được mang tên Hoa Linh tự, tức chùa Hoa Linh. Vì tên Nôm làng Đoàn (Đoạn) Xá, tổng Hạ Đoàn, huyện An Dương cổ là Vẽ, nên mới gọi là chùa Vẽ. Giống như Linh Quang tự, tức chùa Linh Quang, từ năm 1901 được di dời từ khu trung tâm (Nhà hát Lớn) về khu Trại Cau của làng, nay thuộc quận Lê Chân và tên Nôm của làng An Biên là Vẻn, nên mới gọi là chùa Vẻn. Hay Hồng Phúc tự, tức chùa Hồng Phúc và thường gọi theo tên Nôm của Mỗ Xá, huyện An Lão, sau là huyện Nghi Dương là chùa Mõ thuộc tổng Mõ (Nghi Dương), nay thuộc xã Ngũ Phúc, huyện Kiến Thụy. Hay Thiên Hương tự, tức chùa Thiên Hương và tên Nôm của trang Úm Mạt, huyện Vĩnh Lại là Mét, nên mới gọi là chùa Mét, nay thuộc xã Cổ Am, huyện Vĩnh Bảo. Hay Linh Sơn tự, tức chùa Linh Sơn và tên Nôm của thôn An Lãng xã Trung Tạ, tổng Bắc Tạ, huyện Tứ Kỳ, phủ Hạ Hồng là Tráng, nên mới gọi là chùa Tráng, nay thuộc xã An Hòa, huyện Vĩnh Bảo.v.v

       Nếu gọi chùa Hoa Linh, chùa Linh Quang, chùa Hồng Phúc, chùa Thiên Hương, chùa Úm Mạt, chùa An Lãng… thì rất ít người biết, nhưng gọi chùa Vẽ, chùa Vẻn, chùa Mõ, chùa Mét hay chùa Tráng, thì ai cũng biết… Từ trước năm 1813, thì làng Đoàn Xá thuộc tổng Hạ Đoàn, huyện An Dương, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương. Vào năm 1838 thì phủ Kiến Thụy được tách ra từ phủ Kinh Môn và huyện An Dương từ đó thuộc phủ Kiến Thụy, tỉnh Hải Dương. Ngày 11 tháng 09 năm 1887, thì tỉnh Hải Phòng được thành lập gồm 3 huyện là An Dương, An Lão và Nghi Dương và làng Đoàn Xá (Vẽ) vẫn thuộc huyện An Dương. Theo cách đặt truyền thống tên địa danh của ông cha ta xa xưa, thì trong một huyện không thể có tên làng trùng nhau, nên ở huyện An Dương cổ chỉ có một làng Vẽ mà thôi. Nhưng có thể ở các huyện khác, tỉnh khác có làng Vẽ khác, vì vậy khi nói đến chùa Vẽ phải kèm theo địa danh. Ví như, chùa Vẽ Hải Phòng, chùa Vẽ Bắc Giang, hay chùa Vẽ Hà Nội…

.

Chùa Vẽ Hải Phòng thời nay

       Cách nay mấy hôm tôi có đọc một số bài viết về chùa Vẽ Hải Phòng, nhưng một số tư liệu đưa ra chưa thực sự chính xác như chùa Vẽ cách trung tâm thành phố (Nhà hát Lớn) chừng 10 cây số, thực sự chỉ 4 - 5 cây thôi. Hay vị trí của chùa Vẽ bên hữu ngạn sông Cấm, chứ không phải bên sông Bạch Đằng. Và có một điều chắc chắn rằng làng Đoàn Xá, hay cả tổng Hạ Đoàn cũng là mảnh đất mới được phù sa bồi đắp từ cuối thời Lê Trịnh (1592 – 1788) thôi. Tôi chỉ nêu một minh chứng để bạn đọc hiểu thêm. Trước cửa chùa Vẻn có “Thiên đài trụ” (Mã hiệu số 1169 đăng ký tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm), hay trang 15 “Từ điển Bách khoa Địa danh Hải Phòng” ghi: “Chùa An Biên (còn gọi là chùa Vẻn, tên chữ là Linh Quang tự) thuộc địa phận làng An Biên xưa (từ trước 1901 ở vị trí Nhà hát Lớn). Theo Thiên đài trụ, chùa Linh Quang được xây dựng năm Chính Hòa thứ 16 (1695) đời vua Lê Hy Tông. Chùa Linh Quang, xã An Biên, huyện An Dương ở vị trí rất đẹp. Trước chùa là biển, ngày ngày nước triều lên xuống. Cảnh trí thật nên thơ”.

      Như vậy ta có thể hiểu  cách nay 330 năm thì vùng đất từ phố Đinh Tiên Hoàng, phường Hoàng Văn Thụ, quận Hồng Bàng ngày nay hắt xuống biển vẫn còn là vùng nước mênh mông. Vì vậy tất cả các chùa chiền miếu mạo từ Nhà hát lớn theo sông Cấm ra tới cửa biển không thể có tuổi đời trên 330 năm được, chứ cách nay hơn một ngàn năm thì biển còn ở tận tổng Quỳnh Hoàng, huyện Giáp Sơn, tức khu vực phường Quán Toan ngày nay.

       Hay ở miếu Thượng Đoạn Xá ghi phụng thờ các vị Thành hoàng làng trong đó có Đức Ngô Vương (tức Ngô Quyền) là chưa đúng, vì vị đứng đầu quốc gia không thể bị hạ xuống thành "trưởng thôn" được. Giống như ngày nay tại các nhà văn hóa ở làng, người dân dành riêng gian thờ Hồ Chủ Tịch và ông không phải là Thành hoàng làng.

THI NGỌC