Chùm thơ chân dung của Phùng Văn Khai

.

      Lê Lựu là thầy tôi mặc dù ông chưa dạy tôi viết văn bao giờ. Nhưng lẽ đời, lẽ sống thì ông dạy tôi rất sâu sắc. Ông còn về tận nhà bố mẹ đẻ, bố mẹ vợ tôi để bênh tôi. Ông ra tận Ủy ban nhân dân thị trấn Như Quỳnh, Ủy ban nhân dân huyện Văn Lâm, Ủy ban nhân dân tỉnh Hưng Yên biểu dương tôi.

Tôi từng viết một cuốn sách hơn trăm trang về Lê Lựu và ông thường bắt nữ nhân viên đọc văng vẳng bên tai để ru ông ngủ. Quá mệt với việc đó, nữ nhân viên nghĩ ra cách thuê giọng đọc phát thanh thu băng cassette mở loa để sát tai ông song vẫn không lừa được Lê Lựu vì ông chỉ thích bạn nữ ấy đọc trực tiếp. Ông thà tăng lương để nghe trực tiếp chứ nhất định không nghe đọc qua đài.

Nhà văn Lê Lựu (1942 – 2022)

Người về đồng cói

(Tưởng nhớ nhà văn Lê Lựu)

 

Người đi về “Phía mặt trời”

“Trong làng nhỏ”, biết bao người rưng rưng

Âm thầm “Sóng ở đáy sông”

“Chuyện làng Cuội” đã thập phần nguy nan?

 

“Người cầm súng” sá gì sinh – tử

Lẽ tử – sinh trắng nỗi mây bay

Trăm năm mấy cuộc vần xoay

“Người về đồng cói” mưa bay mịt mùng.

 

Đã từ độ “Một thời lầm lỗi”

“Phía sau anh” mấy cõi riêng – chung

“Trở lại nước Mỹ” bâng khuâng

Hai vai trĩu nặng hai vầng cỏ thơm.

 

Ừ vẫn biết thảo thơm làm gốc

Cuộc trần ai tơ tóc mà lên

Đường càng xa chí càng bền

Một “Thời xa vắng” đã bên kia trời.

 

Sông mãi chảy bên bồi, bên lở

Mây còn trôi muôn thuở thăng bình

Cành Lê, hoa Lựu rung rinh

Chuông chùa văng vẳng thậm thình khơi xa.

Nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán

      Nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán luôn là người bạn chí thiết với giới văn nghệ sĩ, đặc biệt là cánh văn chương. Ông luôn hồn hậu và có một chiều sâu thăm thẳm. Sống cũng như vậy. Sáng tác cũng như vậy. Mỗi một bức ảnh của Nguyễn Đình Toán đều kể về một câu chuyện thật riêng.

Tặng nhiếp ảnh gia Nguyễn Đình Toán

 

Trùng khơi hồn ảnh thu xanh

Tao nhân, mặc khách vang danh biển trời

Bồng bềnh mái tóc ra khơi

Trái tim tri kỷ, nụ cười hồng nhan.

 

Ngàn chân dung giới văn nghệ sĩ

Vòm trời cao thấu nỗi tâm can

Một khoảnh khắc, một thế gian

Trùng khơi hồn ảnh lo toan phận người.

 

Từng bức ảnh đi vào sử sách

Từng con người gánh vác non sông

Đều từ ống kính của ông

Khang trang, bình dị, âm thầm bước ra.

 

Võ Đại tướng bên Văn nhạc sĩ

Một diêu bông thăm thẳm Hoàng Cầm

Dương Trung Quốc, Thái Bá Vân

Phùng Cung, Phùng Quán… đâu cần, đều cho.

 

Tám mươi niên mây trời lãng đãng

Nửa thế kỷ hoa đất rong chơi

Kết thành hồn ảnh trùng khơi

Thảo thơm bè bạn, ngày vui khôn cùng.

Nhà văn Phùng Gia Lộc tại tòa soạn báo Văn Nghệ

       Phùng Gia Lộc là một trường hợp đặc biệt của văn chương Việt Nam. Ông hoàn toàn không xác định viết để trở thành nhà văn. Những gì ông viết, đặc biệt là Cái đêm hôm ấy… đêm gì? đã cho thấy trái tim lương thiện và trách nhiệm sống đến tận cùng với đồng bào, bà con, xóm giềng của ông với một thời bi ai và mông muội.

Thơ về Phùng Gia Lộc

 

Miếng ăn có lẽ nào đắng tận cùng đến vậy?

Nhân phẩm có lẽ nào rẻ mạt mấy đồng xu?

Và tại sao? Ai là người có lỗi?

“Cái đêm hôm ấy… đêm gì?” Ai đã chóng quên ư?

 

Chúng ta đã trưởng thành từ tăm tối?

Thì kia mông muội cũng con người

Trước cái ác sao ta còn run rẩy?

Cổng chùa kia sao vẫn lắm ăn mày?

 

Anh đã từng cất lên tiếng thét

Tăm tối đã ẩn mình về những đâu đâu?

Dường như chúng ta ngày càng nhỏ bé

Càng hợm mình chẳng biết tại làm sao?

 

Ngày tháng càng xa, đời người càng ngắn

Sông suối càng dài, lòng biển càng sâu

Những gạch đá, đền đài đã cũ

Thánh chúa, gian thần còn sánh bước bên nhau?

 

Anh đã nói ra điều mình không muốn nói

Và đã sống xong một kiếp người

Những câu hỏi anh là câu hỏi

Tôi tự hỏi mình, tôi tự trả lời tôi…

 

      Nguyễn Chính cũng lạ lùng. Tuổi tám mươi còn nuôi con lẫm chẫm. Vào chiến trường từ khi tôi chưa sinh ra mà hôm nay bia rượu vào anh anh em em cứ như đúng rồi. Cơ mà Nguyễn Chính tính nết giang hồ phóng khoáng nên không chấp. Anh có vẻ rất khoái câu Mấy tầng con lớn nhỏ… Thôi cũng là nòi kiếp văn chương.

Gửi về Nguyễn Chính

 

“Chim trong lồng đang hót

Người ngoài lồng sao không?

Sông kia nước chảy mà xanh biển

Người vẫn bên nhau tới bạc đầu”.

 

Thuyền quyên dan díu anh hùng

Phương Nam tấc dạ một bâng khuâng

Trăng trời chia nửa

Nếp cũ thư hương

Lệ cạn giọt đèn ngậm bóng.

 

Hồn cốt xứ Đoài

Thăng Long nâng kiếm

Nguyễn Chính thơ xanh một đường tơ.

 

Ngày vui như kiếp nạn

Tháng dệt thoi đưa

Mấy tầng con lớn nhỏ

Sông – bể vui đùa

Trắng nợ anh hùng khuya đứt tóc.

 

Cầu hiền – cầu học

Nỗi nông sâu thăm thẳm cõi trời

Mà xanh riêng một phận người

Mà thơm thắm một khoảng đời riêng – chung.

Nhiếp ảnh gia Hoàng Kim Đáng

       Nhiếp ảnh gia Hoàng Kim Đáng là bậc cha chú của tôi. Ông quê Hưng Yên với biết bao thiết thân nguồn cội. Cùng vào Trường Sơn với Lê Lựu, Phạm Tiến Duật, Đức Dụ… chiến đấu và sáng tác, bây giờ các bạn văn nghệ sĩ thời ông đã mây trời. Vậy mà Hoàng Kim Đáng vẫn chụp ảnh và viết sách. Thật đáng khâm phục lắm thay!

Bảy sắc cầu vồng

(Kính tặng NSNA Hoàng Kim Đáng)

 

Mơ xanh Trường Sơn

Áo em trăng lụa

Ngày về hoa cau thơm ngõ

Cha mẹ bên trời xanh nấm cỏ xanh.

 

Phấn bảng thuở hoa niên

Nghiệp văn bút trùng trùng đạn lửa

“Sống ở giữa chiến trường nghe tiếng bom rất nhỏ”

Cùng đồng đội phơi mình trang viết Trường Sơn.

 

Muôn dặm nước non thu ống kính

Riêng một tấm lòng cửu thập niên

Hoàng nghệ sĩ – đỉnh đồi – lưng núi

Mây ngàn khơi dặm biển ba miền.

 

Trời thu biếc xanh

Mắt em xanh tóc biếc

Áo em trăng lụa

Người lại lên đường như thuở Trường Sơn.

Nhạc sĩ Đoàn Bổng, tên khai sinh là Đoàn Chí Bổng

       Tôi không thống kê nhưng đã làm phim chân dung khá nhiều văn nghệ sĩ. Điều đó là duyên phận chăng? Đoàn Bổng cũng từng như vậy. Tôi luôn trân trọng lứa các ông và cho rằng họ đã hoàn thành xuất sắc vai trò sáng tạo, cống hiến của mình…

Tặng nhạc sĩ Đoàn Bổng

 

“Mẹ tôi sinh ra từ quê hương Phù Đổng

Mẹ tôi lớn lên trong dòng máu Tiên Rồng”

Lời bài hát theo mây trời bát ngát

In màu tóc bạc mẹ tôi.

 

Ngày làm phim về bài hát “Mẹ tôi”

Tóc anh còn xanh lắm

Nay tóc trắng, trời vẫn xanh đằm thắm

Bên các em ngực áo căng tròn.

 

Qua bao thị phi để hiểu lẽ mất còn

Những nỗi thịnh – suy, những cơn nóng – lạnh

Này ngứa ghẻ, này đòn ghen sóng sánh

Ngực hoa em đôi núm sen hồng.

 

Một Đoàn Bổng xứ Đoài kia đắp lũy xây thành

Cởi yếm thắm dâng người thơm thảo

Dòng sông quê em dịu hiền và giông bão

Dòng sông quê anh trăng lụa cũng như người.

 

Đoàn Bổng bây giờ như cha mẹ của tôi

Nuôi tôi lớn trong từng câu hát

Dắt tôi bước qua những chông gai, lường gạt

Trao truyền tôi khao khát núm sen hồng.

 

Đoàn Bổng bây giờ trông như một tiên ông

Bước thỗng thễnh giữa các em tiên nữ

Mắt ngài cười như sông Đà trắng xóa

“Lão Ngoan Đồng” – Đoàn Bổng thực hay hư?

Nhà thơ Phùng Khắc Bắc (1944-1990) tên thật là Phùng Khắc Toàn, sinh tại Thạch Thất, Hà Tây.

      Thơ Phùng Khắc Bắc rất hay. Đời ông sao quá ngắn? Không ai sống thay ai, nên chúng ta hãy luôn làm điều tốt cho nhau, nhất là trong nghề văn bút. Tôi như vẫn thấy bóng anh nơi Nhà số 4 liêu xiêu.

Tưởng niệm Phùng Khắc Bắc

 

Khi em về Nhà số 4

Anh đã thung thăng một chấm xanh trời!

Mái vòm cong sắc đại rơi

Đều là hoa trắng!

 

Người ta ồn ào, sao Anh im lặng?

Làm thơ chỉ để cất đi?

Những mái tranh nghèo, những lỗ thủng kia

Thơ giúp ích được gì mẹ ta ngày giáp hạt?

 

Người thương binh ngoài da đứng hát

Vết thương trong máu Anh mỉm cười hạt cát Biển Đông

Ngày mai bảy sắc cầu vồng

Anh đi in tấm lưng còng mẹ đi.

 

Anh ví mình như một chấm xanh kia?

Xanh ngát!

Cái chết là có thật?

Như sự sống kia mãi mãi đâm chồi!

 

Phùng Khắc Bắc, Anh ơi!

Anh trở về vùng đồi? Anh trở về biển rộng?

Thì hôm nay, mọi người đang sống

Đang thay Anh phần việc mỗi con người.

 

PHÙNG VĂN KHAI