Viktor Gorbatko-nhà du hành vũ trụ, 2 lần Anh hùng Liên Xô, Anh hùng lao động Việt Nam vừa từ trần vào lúc sáng hôm qua (17/5) tại Moskva, hưởng thọ 83 tuổi.

V.Gorbatko và Phạm Tuân sau chuyến bay lịch sử vào vũ trụ. Ảnh: Báo Nhân Dân.
V.Gorbatko và Phạm Tuân sau chuyến bay lịch sử vào vũ trụ. Ảnh: Báo Nhân Dân.

       Từ ngày 23/7/1980, tên tuổi Gorbatko đã được biết đến rộng rãi ở Việt Nam, bởi ông là kíp trưởng đội bay hữu nghị Xô-Việt trên tàu “Liên hợp -37” cùng với nhà du hành vũ trụ Việt Nam Phạm Tuân chinh phục khoảng không vũ trụ trong gần 8 ngày, với 142 vòng quỹ đạo quanh Trái đất.

Viktor Gorbatko là một trong những thành viên của đội bay số 1 của Liên Xô chuẩn bị bay vào vũ trụ. Theo V.Gorbatko, sau khi tốt nghiệp xuất sắc Trường đào tạo phi công không quân Bataisk, ông đã được cấp trên gọi đi kiểm tra sức khỏe. Sau khi được biết mục đích là đào tạo phi công vũ trụ, Gorbatko liền vui vẻ nhận lời.

Ngày 7/3/1960, Viktor Gorbatko cùng Yury Gagarin cùng 10 phi công khác được gọi vào đội bay số 1. Tiếp theo đó là những ngày tập luyện vô cùng căng thẳng. Nhưng mãi sau đó 9 năm, ngày 12/10/1969, Gorbatko mới được thỏa ước mơ bay lên các vì sao khi được thực hiện nhiệm vụ trên tàu “Liên hợp-7”.

Chuyến bay thứ hai lên vũ trụ của Viktor Gorbatko được thực hiện sau đó 8 năm, vào ngày 7/2/1977, trên tàu “Liên hợp-24”. Và chuyến bay thứ ba, và cũng là cuối cùng của “phi công vũ trụ huyền thoại” này, đó chính là thực hiện chuyến bay hữu nghị trong khuôn khổ Chương trình Interkosmos với nhà du hành vũ trụ Việt Nam Phạm Tuân trên tàu “Liên hợp-37” (về chuyến bay lịch sử này, Tiền Phong từng có phóng sự chi tiết nhân kỷ niệm 35 năm sự kiện này, trên số báo ra ngày 19/7/2015).

Ít người biết rằng, Viktor Gorbatko còn nằm trong danh sách một đội bay bí mật của Liên Xô, chuẩn bị đưa người lên Mặt Trăng. Sau này, Gorbatko kể lại, ông đã bay tổng cộng 500 giờ luyện tập cho chương trình tuyệt mật này. Rất tiếc là về sau, chương trình đó của ngành hàng không vũ trụ Liên Xô đã không thể thực hiện được vì nhiều lý do.

       Viktor Gorbatko còn là một kỳ thủ có tiếng trong “làng” phi công vũ trụ Liên Xô. Ngày 9/6/1970, ông được chọn tham gia vào trận cờ lịch sử “Trái đất-Vũ trụ”. Ông cùng trung tướng Nikolai Kamanin, giám đốc Trung tâm đào tạo phi công vũ trụ đại diện cho “đội Trái đất”, đấu cờ trực tiếp với 2 phi công vũ trụ khác là A.Nikolaev và V.Sevastyanov trên tàu “Liên hợp-9”.

Với Việt Nam, Viktor Gorbatko luôn có tình cảm sâu nặng và đã nhiều lần sang thăm. Ông không chỉ là người thầy, mà còn là người bạn thân thiết với nhà du hành vũ trụ Phạm Tuân. Đánh giá về người bạn đồng hành của mình, trong một cuộc phỏng vấn của tạp chí “Tin tức vũ trụ”, V.Gorbatko nói: “Cho đến tận bây giờ, tôi vẫn cảm thấy rất tự hào là đã bay cùng Phạm Tuân. Anh ấy là phi công duy nhất đã bắn hạ được pháo đài bay B-52 của quân xâm lược Mỹ. Phạm Tuân rất thông minh, nắm bắt các bài lý thuyết và thực hành rất nhanh. Tôi hầu như không phải gặp bất cứ khó khăn gì, thêm nữa, anh ấy đã từng tốt nghiệp Trường Không quân Krasnodar”.

Năm 2015, nhân kỷ niệm 35 năm chuyến bay lịch sử, trước khi đón V.Gorbatko sang thăm Việt Nam nhân sự kiện này, Trung tướng Phạm Tuân cho Tiền Phong biết, chính các chuyên gia của Trung tâm đào tạo các nhà du hành vũ trụ Gagarin chọn họ thành một “cặp đôi”, sau khi đã nghiên cứu rất kỹ tính cách, sở thích, phản xạ của họ qua các bài kiểm tra. Có lẽ đó chính là một trong những yếu tố rất quan trọng, để Gorbatko và Phạm Tuân hiểu nhau, phối hợp tốt với nhau cùng hoàn thành nhiệm vụ trong chuyến bay lịch sử năm nào.

       Báo Nhân Dân (bản tiếng Nga) ngày 7/2/2017 đưa tin, tại thành phố Phan Rang (Ninh Thuận) đã tổ chức khánh thành bức tượng bán thân Viktor Gorbatko. Nhân sự kiện này, Anh hùng Gorbatko cho biết ông luôn tự hào vì đã cùng với Anh hùng Phạm Tuân góp phần củng cố tình hữu nghị giữa hai dân tộc Nga-Việt “Trên Trái đất, tôi và anh ấy đang tiếp tục một tình bạn đã từng được bắt đầu trong chuyến bay vào vũ trụ năm 1980”.

Trong chuyến bay hữu nghị Việt - Xô 1980, biệt danh của đội bay Xô - Việt là “Tereki”. V.Gorbatko là “Terek-1”. Phạm Tuân là “Terek-2”. Terek là tên một dòng sông hùng vĩ dài 623 km ở vùng Bắc Kavkaz.

       Đã ngừng chảy, dòng Terek-1 hùng vĩ. Đã ngừng đập trái tim của một phi công vũ trụ huyền thoại, một người bạn lớn của Việt Nam. Ông là người thứ 21, trong đội ngũ các nhà du hành vũ trụ Xô viết đã ra đi sau khi cống hiến trọn đời cho Tổ quốc.

Theo kế hoạch, lễ tang V.Gorbatko sẽ được cử hành vào ngày 19/5 tới, tại nghĩa trang Tưởng niệm ở thành phố Mytyshi, ngoại ô Moskva.
Theo tienphong